1- Phân loại theo các mặt GD
Hoạt động của Đội ở trường học gắn với hoạt động GD NGLL và các hoạt động ngoại khoa. Điều lệ trường Tiểu học cũng có ghi: hoạt động GD NGLL do nhà trường phối hợp với các LLGD ở trong và ngoài nhà trường quản lý và tổ chức cho tất cả HS, bao gồm nhiều hình thức phù hợp với đặc điểm và trình độ HS tiểu học như vui chơi, tham quan, du lịch, SH tập thể, các hình thức lao động tự phục vụ (công tác trực nhật), chính trị XH, các hoạt động nhân đạo, từ thiện, hoạt động Hội chữ thập đỏ. Các hoạt động ngoại khoá do nhà trường PH với CMHS và các LLXH khác thực hiện nhằm phát triển năng lực của HS.
Một cách chi tiết, các hoạt động GD NGLL, các hoạt động ngoại khoá ở Tiểu học và TH cơ sở bao gồm các nội dung và hình thức hoạt động sau đây:
1.1- Các hoạt động có tác dụng trực tiếp đến công tác GD-học tập
a) Các hội thi, câu lạc bộ:
+ Thi chữ đẹp, vở sạch; Thi đố em; Thi nói tiếng Anh; thuyết trình văn học; Thi nhiều bông hoa điểm tốt; hình thức Hái hoa dân chủ.
+ Các hoạt động rèn luyện nền nếp, tác phong như: "Nói lời hay, làm việc tốt". Các phong trào thi đua học tập đạt kết qủa tốt, phong trào tự học, phong trào giúp đỡ nhau " Đôi bạn cùng tiến" hoặc phong trào “Vượt khó” .
+ Tổ chức các Câu lạc bộ như Toán, Văn, Mỹ thuật, Hội hoạ, Kỹ thuật,... (là một dạng hoạt động ngoại khoá).
+ Đọc sách báo, thi kể chuyện theo sách, báo (GV, TPT và cán bộ Thư viện hướng dẫn). Theo Báo Tuổi trẻ, thứ 3, ngày 14-5-1996, HĐ Đội TP HCM điều tra 1500 HS cấp 2 ở 18 Q/H cho biết, với câu hỏi "Ngoài giờ học em làm gì ?" có 78.6% HS trả lời là "Đọc sách báo". Đây là hoạt động gắn với nhu cầu của trẻ vì giúp trẻ khám phá thế giới và phát huy trí tưởng tượng. Tuy nhiên, đọc sách gì là cái rất đáng quan tâm. Hè 1996, Thành Đoàn TNCS TP. HCM tổ chức một hội thảo lớn, trong đó có vấn đề Sách Thiếu nhi. Sách Kim Đồng, các báo Nhi Đồng, TNTP,.. ... nói chung là phù hợp với tâm lý HS, lại có tác dụng GD (chứ không chỉ Doremon, Thuỷ thủ mặt trăng,...). Do vậy cần tổ chức (hướng dẫn, giới thiệu) cho các em đọc, tránh cho các em đọc những cuốn phù hợp thị hiếu nhưng không có lợi. Tương tự như video games, HS rất đam mê nhưng chỉ mất thì giờ, hao tổn thần kinh, sức lực.
b) Các hình thức hoạt động nhằm phát huy tính tích cực XH giúp cho các em hoà nhập vào đời sống XH, rèn luyện những phẩm chất của người công dân tương lai: Sống, làm việc theo pháp luật, đấu tranh chống những thói hư, tật xấu trong đời sống XH (những hành vi phạm pháp). Hiểu và làm theo quyền và nghĩa vụ của Đội viên trong tổ chức Đội và trong cộng đồng XH như :
+ Hoạt động trực tuần của Sao đỏ. (kiểm tra thi đua hàng ngày về nề nếp đầu giờ học, thể dục giữa giờ... sơ kết hàng tuần). Đội tự quản: quản lý CSVC trường lớp, phát hiện các vụ vi phạm xảy ra.
+ Tổ chức các cuộc thi "Tìm hiểu an toàn giao thông", "Trẻ em với quyền của trẻ em", "Bảo hiểm với chúng em", Tìm hiểu với tiêu đề “Sau làn khói độc”.
+ Thực hiện tốt Luật lệ giao thông. (Vài nơi có thể tổ chức các nhóm bảo vệ trật tự, an toàn giao thông, phát hiện hành vi trộm cắp như "Đội chim xanh", "Đội tuyên truyền măng non", "Đội bảo vệ an toàn đường sắt quê em", "Đội thám hiểm rừng xanh"...).
+ Thực hiện phong trào “Ngày chủ nhật xanh”: Mỗi tháng 1 ngày chủ nhật các chi đội thay nhau giữ vệ sinh. Các biến thể của phong trào là: “Đoạn đường em chăm”, “Bờ biển em chăm”.
1.2- Xây dựng Đội
Các hình thức hoạt động nhằm nâng cao chất lượng Đội viên và phát triển Đội:
+ Tổ chức phong trào thi đua XD Chi đội và Liên đội vững mạnh theo các tiêu chuẩn đã quy định. Ở đây hoạt động của Đội Sao đỏ có ý nghĩa quan trọng, nó xuyên suốt trong quá trình năm học.
+ Tổ chức học tập Điều lệ Đội cho thiếu niên trước khi bước vào Đội.
+ Tổ chức các cuộc thi "Liên đội trưởng giỏi", "Chi đội trưởng giỏi", "Phụ trách giỏi"; thi nghi thức Đội, "Vẻ đẹp đội viên", " Vẻ đẹp tuổi hoa", "Vẻ đẹp Nhi đồng"...
+ Tổ chức cho các em học tập và rèn luyện những kỹ năng của Đội viên, kiểm tra việc thực hiện Chương trình rèn luyện Đội viên.
+ Mở các lớp bồi dưỡng CB phụ trách;
+ Ở trường THCS: bồi dưỡng nhóm phấn đấu vươn lên Đoàn (do Chi đoàn phụ trách).
+ Xây dựng các nhóm nòng cốt ở từng liên đội theo các yêu cầu:
Thông qua các phong trào của Đội viên mà lựa chọn.
Dựa trên lực lượng chỉ huy để xây dựng mhóm nòng cốt.
Có sự đồng ý và ủng hộ của CMHS.
1.3- Công ích Xã hội
a) Các hình thức hoạt động: (Mở rộng theo những nội dung và hình thức phù hợp với tính phong phú, đa dạng về những khía cạnh ích lợi trong đời sống XH) thể hiện tinh thần " Việc nhỏ nghĩa lớn" của Đội viên đối với quá khứ, hiện tại và tương lai GD truyền thống chống ngoại xâm, VH dân tộc. (Ở TP HCM có phong trào “Về nguồn”, “Tiếp bước cha anh”):
+ Giúp đỡ, thăm hỏi gia đình liệt sĩ - thương binh, gia đình neo đơn... Hình thức "Cuộc đời của bà - gương sáng cho con".
+ Gửi thư, gửi qùa tặng bộ đội vùng biên giới, hải đảo.
+ Đi tìm địa chỉ đỏ, tìm hiểu truyền thống địa phương.
+ Truyền thống của Đội, v.v.
b) GD ý thức bảo vệ môi trường sống và XD môi trường VH lành mạnh. (Ở TP HCM có phong trào “Vì thành phố văn minh”, “Môi trường của chúng em”) :
+ Bảo vệ, trồng và chăm sóc cây xanh gây bóng mát;
+ Giữ gìn vệ sinh trường lớp, (thu nhặt giấy vụn, giữ gìn làng xóm sạch đẹp, TP văn minh). Góp ngày công xây dựng "Công trình Măng non". Ví dụ: Công trình “Trồng vườn cây thuốc Nam”, Công trình “Đẹp trường, đẹp lớp”.
+ Bảo vệ công trình văn hoá nghệ thuật, nghĩa trang, di tích lịch sử.
1.4- Hoạt động nhân đạo từ thiện
Các hình thức hoạt động thể hiện tình cảm yêu thương đùm bọc lẫn nhau, giúp nhau cùng tiến bộ, góp phần giải quyết những khó khăn thiếu thốn của đồng đội, bảo vệ sức khoẻ, đảm bảo quyền được vui chơi, học hành của tuổi thơ. Động viên những em nghèo, gặp khó khăn vươn lên đạt những thành tích xứng đáng. GD và phát triển những giá trị nhân đạo, GD tính tiết kiệm. (Ở TP.HCM có phong trào “Giúp bạn vượt kho”):
+ XD quĩ học bổng tặng HS học giỏi, hiếu học, công tác tốt.
+ XD quĩ khăn quàng đỏ tặng cho các em đạt giải Lê Quý Đôn, Nguyễn Đình Chiểu, giải thưởng Báo nhi đồng...
+ Lập Hội thiếu nhi Chữ thập đo biểu hiện tình thương yêu, chăm sóc sức khoẻ cho nhau, giúp đỡ nhau lúc gặp khó khăn, hoạn nạn; Tuyên truyền những tấm gương tiêu biểu, những chuyện người thật, việc thật: hy sinh cứu bạn.
1.5- Vui chơi, giải trí, tham quan, du lịch
Các hình thức hoạt động (dạng SH tập thể) đáp ứng nhu cầu nhiều mặt của tuổi thiếu niên, vui khoẻ - học tập tốt; Phát triển tài năng nhiều vẻ; Tạo điều kiện cho mối quan hệ giao lưu liên nhân cách được phát triển làm cho đời sống tinh thần của trẻ thêm đa dạng.
+ Tổ chức các cuộc thi ca, múa, nhạc, kể chuyện như: "Tiếng hát hoa phượng đỏ", "Tiếng hát bông sen trắng". Đặc biệt, các hình thức liên hoan văn nghệ (theo chủ đe) để chào mừng các ngày lễ lớn ... do phù hợp với TL lứa tuổi nên HS thường tham gia rất tích cực, sôi nổi.
+ Tổ chức tham quan hướng nghề như tham quan xí nghiệp, nhà máy khu Chế xuất, khu Công nghiệp...
+ Tìm hiểu cuộc sống thiên nhiên, du lịch, cắm trại.
+ Tổ chức Hội khoẻ Phù Đổng cấp cơ sở; Hội thi - hội thao, thi thể dục thể thao...; (Ở TP. HCM co phong trào “Khoẻ vì nước”).
+ Các hình thức sinh hoạt tập thể; Hoạt động ngày hè.
2- Phân loại theo các chủ điểm, hoạt động kỷ niệm ngày lễ lớn
2.1- Dựa vào các ngày kỷ niệm lớn trong năm học người ta thiết kế nội dung hoạt động Đội theo các chủ điểm trong quá trình GD, qua đó làm cho hoạt động Đội gắn với mục tiêu GD của lớp, của trường, kết hợp với GD gia đình và GDXH, đặc biệt gắn liền với chương trình giáo dục ngoài giờ lên lớp..
Tuỳ theo từng chủ điểm và việc thực hiện chương trình GD -dạy học trong năm học mà việc tổ chức thực hiện mỗi chủ điểm có những nét đặc thù riêng, nhưng chúng tiếp nối với nhau tạo nên những đợt thi đua sôi nổi thúc đẩy hoạt động của Đội đi lên cùng với hoạt động chung của nhà trường.
Thời gian Tên chủ điểm
Tháng 9 Truyền thống nhà trường
Tháng 10 Chăm ngoan học giỏi
Tháng 11 Tôn sư trọng đạo
Tháng 12 Uống nước nhớ nguồn
Tháng 1và 2 Mừng Đảng, mừng Xuân
Tháng 3 Tiến bước lên Đoàn
Tháng 4 Hoà bình và hữu nghị
Tháng 5 Bác Hồ kính yêu
Các chủ điểm, các phong trào của Đội có thể có tên khác nhau trong từng năm học ở mỗi địa phương có thể có những đặc thù riêng biệt. (Tp. HCM năm học 1996-1997 có các phong trào: Vượt khó và giúp bạn vượt khó; Vì Thành phố văn minh sạch đẹp; Về nguồn; Tiếp bước cha anh; Kế hoạch nhỏ; Em yêu khoa học; Vui khoe). Song nội dung các chủ điểm, các phong trào ấy vẫn xoay quanh các vấn đề:
+ Thi đua nâng cao chất lượng học tập, rèn luyện.
+ XD nền nếp, giữ gìn kỷ luật tạo môi trường lành mạnh (góp phần hình thành nhân cách XHCN).
+ Công tác Đội, (phát huy vai trò của Đội trong tập hợp, giúp đỡ bạn vượt qua khó khăn, học tốt).
+ Các mặt hoạt động khác như lao động, văn nghệ, thể thao, công ích xã hội, có ý thức XD nếp sống văn minh trong nhà trường, ngoài XH góp phần phong trào vươn ra địa bàn dân cư.
Các nội dung này ở các chi đội thường gắn liền với hoạt động của các tập thể HS lớp học. Do đó, nó in đậm dấu ấn của hoạt động GD dạy học trên lớp và hoạt động ngoài giờ lên lớp, là sự kết hợp sinh động giữa hoạt động trên địa bàn dân cư với hoạt động Đội trong nhà trường.
2.2- Tổ chức hoạt động kỷ niệm các ngày lễ lớn
Ý nghĩa: Hoạt động kỷ niệm các ngày lễ có ý nghĩa lớn trong GD tư tưởng đạo đức, giáo dục truyền thống cho thiếu nhi. Nếu tổ chức tốt sẽ đem lại hiệu quả GD cao. Giúp cho các em xác định rõ trách nhiệm của mình để đi theo con đường của cha ôn. Đây cũng là dịp để Đội khẳng định vị trí, vai trò của mình trong XH. Đồng thời thu hút các LLXH ủng hộ, giúp đỡ tạo điều kiện cho Đội và phong trào thiếu nhi phát triển.
Yêu cầu: TPT phải có kế hoạch từ đầu năm học. Kế hoạch gồm nội dung, quá trình tổ chức, kinh phí và các điều kiện khác. Xác định hình thức hoạt động phù hợp với từng nội dung, chủ đề, chủ điểm. Khi thực hiện phải chủ động phân công, chỉ đạo, phối hợp.
Các hình thức tổ chức hoạt động nhân ngày lễ lớn:
a) Tổ chức tham quan, du lịch, cắm trại dã ngoại. Là hình thức được các Thiếu niên HS ưa thích, đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng của các em. Bao gồm: Tham quan các di tích, các Viện bảo tàng lịch sử, và cách mạng. Du lich, cắm trại tại các danh lam thắng cảnh.
b) Tổ chức các hoạt động như: Gặp gỡ, trao đổi, toạ đàm với các anh hùng, chiến sĩ CM lão thành. Viếng nghĩa trang liệt sĩ. Thăm các bà mẹ VN anh hìung, các gia đình có công với cách mạng. Lễ báo công, lễ kết nạp Đoàn-Đội.
c) Tổ chức trò chơi có ý nghĩa gắn với ngày lịch sử. Tạo được không khí hội hè, vui tươi, phấn khởi đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng của các em. Có ý nghĩa giáo dục, phát triển các năng lực, óc sáng tạo, tinh thần tập thể, sự nhanh nhẹn, tháo vát, tính kiên trì, lòng dũng cảm.
d) Tổ chức các hội thi cho tập thể, cá nhân thể hiện tài năng, năng khiếu của mình, hoạc khẳng định thành tích, kết quả học tập, rèn luyện, giúp các em tự tin, mạnh dạn, ứng xử linh hoạt trong cuộc sống. Yêu cầu:
+ Gắn hình thức, nội dung thi với ý nghĩa lịch sử của ngày lễ.
+ Xác định nội dung thi cụ thể, rõ ràng và có những điểm dành cho sự sáng tạo.
+ Vừa xuất phát từ nhu cầu, hứng thú của các em hướng tới chân, thiện, mỹ, đồng thời nâng cao kiến thức, khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
+ Ban giám khảo phải nắm chắc, hiểu sâu những nội dung thi của các em, phải công bằng (trường hợp có con cô giáo thi).
+ Kịp thời tuyên dương, khen thưởng.